اولویتهای صنعت کشور؟
شرایط امروز اقتصادی دنیا بگونه‌ای است که قرارگرفتن کشورها در ردیف کشورهای توسعه‌یافته را دشوار کرده است. وجود رقبای قدرتمند اقتصادی باعث شده تا اهداف اقتصادی و توسعه‌ای در کشورهای درحال توسعه تنها در سایه برنامه‌ریزی و اتخاذ سیاستهای هوشمندانه اقتصادی و صنعتی محقق شود.
شاید مهمترین مزیت داشتن برنامه راهبردی برای توسعه یافتگی امکان هدایت منابع به سمت رشته‌های تولیدیِ الویت‌دار و برگزیده باشد. چراکه عدم تعیین الویتهای صنعتی و تولیدی تاکنون باعث شده منابع محدود کشور به صورت پراکنده و بدون همافزایی توزیع شود و در نتیجه در هیچ حوزهای شاهد یک رشد و جهش قابل توجه نباشیم.
چه عواملی اولویت‌ها را تعیین می‌کنند؟
عوامل مختلفی هستند که باعث می‌شوند یک رشته فعالیت تولیدی یا صنعتی در ردیف اولویت‌ها قرار گیرد. توجه به مزیت‌های طبیعی، نیروی انسانی، شرایط بازار داخلی و خارجی، قدرت تولید ثروت و ایجاد ارزش افزوده و همچنین میزان کشش سایر صنایع و بنگاههای اقتصادی در گزینش و تعیین اولویت حائز اهمیت است.
به عقیده کارشناسان، تامل در شرایط فعلی کشور در حوزه‌های اقتصادی و صنعتی و همچنین توجه به شرایط رشته فعالیتهای صنعتی و تولیدی در جهان نشان می‌دهد صنعت الکترونیک و تجهیزات الکتریکی در بین تمامی رشته فعالیتهای صنعتی دیگر دارای مزایایی است که آن را در ردیف اولویتهای صنعتی کشور قرار می‌دهد.
صنایع الکترونیک از صنایع بزرگ و پیشرو در دنیاست که عامل موفقیت و توسعه بسیاری از کشورهای تازه توسعه یافته‌ای محسوب می‌شود که خود زمانی جزو کشورهای در حال توسعه بودند.
حجم بالای تجارت جهانی محصولات الکتریکی و الکترونیکی
آمار سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد پس از حامل‌های انرژی، تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی بالاترین حجم تجارت در جهان را به خود اختصاص داده‌اند. بطوریکه در سال ۲۰۱۱ این محصولات سهمی در حدود ۱۳درصد از تجارت جهانی را ازآن خود کرده‌اند. این سهم از بخشهایی همچون دارو، وسائل حمل و نقل و کشاورزی بیشتر است. همچنین ۱۶درصد از اقتصاد جهانی را محصولات و خدمات الکترونیکی به خود اختصاص داده است(۱).
تجارت جهانی در ۱۰ گروه کالایی اول در سال ۲۰۱۱
بالاترین رشد ارزش افزوده
این در حالی است که سهم ارزش افزوده اکثر رشته فعالیتهای صنعتی در جهان نسبت به کل صنعت رو به کاهش بوده است و محصولات الکتریکی و الکترونیکی با رشدی قابل توجه مواجه بوده بطوریکه این محصولات سریعترین نرخ رشد ارزش افزوده در بین رشته فعالیتهای صنعتی را داراست. این مساله حاکی از کاهش مزیت نسبی سایر رشته فعالیتهای صنعتی نسبت به صنایع الکترونیک است.
سهم ارزش افزوده رشته فعالیتهای صنعتی در جهان، ۲۰۰۹-۱۹۹۵
این امر سبب شده کشورهای توسعه یافته به سراغ صنایعی بروند که سرعت رشد ارزش افزوده آنها بالاتر بوده و صنایعی که ارزش افزوده آن در جهان در حال کاهش است را در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار دهند. بنابراین طبیعی است که کشورهایی که بر روی صنایع و تولیدات با رشد ارزش افزوده کم سرمایه‌گذاری کنند سهم قابل توجهی در آینده اقتصادی جهان نخواهند داشت. مطالعات آیندهنگاری و آینده‌پژوهی جهانی نیز در کشورهای آمریکا، چین و آلمان تا سال ۲۰۳۰ نشان می‌دهد که الکترونیک جزو تکنولوژیهای آینده جهان باقی خواهد ماند(۲).
سایر مزایا
تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی علاوه بر مزایای تجاری، مزیت‌های دیگری نیز در کشور ما دارد که از جمله آن می‌توان به حجم بالای نیروی انسانی متخصص و همچنین کیفیت بالای تخصص آنها، بازار بزرگ مصرف تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی در کشور و قابلیت توانمند سازی سایر صنایع(۳) اشاره کرد که در یادداشت‌های بعدی بصورت جداگانه به هرکدام از آنها پرداخته خواهد شد.
برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت هم که در دولت دهم با درنظر گرفتن پارامترهایی مثل مزیت‌های نسبی طبیعی و انسانی، میزان ارزش افزوده رشته فعالیت‌ها در جهان، میزان رشد ارزش افزوده، توان ایجاد بازار برای رشد سایر رشته‌های صنعتی (لکوموتیو بودن) و مطالعات آینده‌پژوهی اقدام به تعیین اولویتهای صنعتی نمود، از میان تمام رشته فعالیتهای صنعتی، تولید تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی را در بسته اول اولویتهای صنعتی کشور معرفی کرده است.
صنایع الکترونیک عامل اصلی رشد کشورهای تازه صنعتی شده
بسیاری از کشورهای در حال توسعهی دنیا که اکنون در ردیف کشورهای توسعه یافته قرار گرفتهاند از بستر صنایع الکترونیک به این مهم نائل آمدهاند. به عقیده صاحبنظران عامل اصلی رشد در کشورهای کره جنوبی و مالزی، صنایع الکترونیک بوده و هماکنون بیشترین حجم صادرات کشور چین را تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی به خود اختصاص می‌دهد. این روند در سالهای مختلف رو به رشد بوده است بطوریکه صادرات محصولات الکترونیکی و الکتریکی چین در سال ۲۰۱۲ بیش از ۹ برابر میانگین صادرات سایر محصولات بوده است.
علیرغم اینکه هدفگیری صنایع اولویت‌دار از جمله مهمترین سیاستهای سرنوشت‌ساز صنعتی در کشورهای توسعه‌یافته بوده، متاسفانه برخی رویکردهای اقتصاد نئوکلاسیک به کشورهای درحال توسعه پیشنهاد می‌کند به جای هدفگیری و تعیین اولویت های صنعتی تنها در رشته‌هایی که در آنها مزیت نسبی دارند (صنایعی که مبتنی بر منابع طبیعی و یا نیروی کار ارزان است) سرمایه‌گذاری کنند. درحالی که عدم توجه به میزان رشد ارزش افزوده یک رشته در دنیا و غفلت از آینده‌پژوهی می‌تواند یک کشور را در طیف وسیعی از صنایع با ارزش افزوده و بهره‌وری پائین گرفتار کند.
سرویس صنعت عیارآنلاین
———————-
۱- عیار- محکی بر برنامه‌های نامزدهای ریاست جمهوری، شماره ۴، ویژه‌نامه علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان- اردیبهشت ۱۳۹۲
۲- همان
۳- همچون صنایع خودروسازی، هوا فضا، فناوری اطلاعات، ماشین آلات صنعتی و صنایع دفاعی.
